अनुकुलन व्यापकता प्रबद्र्धन पुरस्कार परियोजनाको परिचय

परियोजनाका बारेमा सँक्षिप्त जानकारी

अनुकुलन व्यापकता प्रबद्र्धन पुरस्कार परियोजनाको परिचय

चरण १— अनुकुलनका नविनतम उपायहरुको व्यपकताका लागि गरिएका सिर्जनशिल उपायका बारे रााष्ट्रव्यापि प्रतिस्पार्ध गर्न DFID ले प्रस्तावना माग गरेको थियो । जसमा याक नेपालले जलवायु अनुकुलन गाँउ अवधारणा आयोजनाको सिकाईका आधारमा प्रतिस्पर्धामा भाग लिएको थियो । उक्त प्रस्तावना निम्नानुसारको सिद्धान्तका आधारमा तयार गरीएको थियो ।

१.१ जलवायू अनुकुलन गाँउ अवधारणा परियोजनाका सिद्धान्तहरु
१. थाहा पाउने (To Know)
२. कार्य गर्ने ( To Do)
३. दिगोपना ( To Sustain)

थाहा पाउने ( To Know)

समुदाय स्वयँमले जलवायु परिवर्तन र यसका असर र असरहरुलाई सम्बोधन गर्ने उपाय, जलवायु परिवर्तन सम्बन्धी स्थानीय तथा राष्ट्रिय स्तरका नीति कार्यक्रम र कार्यप्रक्रिया बारेमा थाहा पाउनुपर्र्छ ।

कार्य गर्ने (To Work)

समुदाय स्वयँमले जलवायु परिवर्तनको सँकटासन्न विश्लेषणका औजार र तरीका अभ्यास गरी अनुकुलित योजना तयार गर्ने र कार्यान्वयन गर्ने ।

दिगोपना (To Sustain)

समुदायले आफुसँग भएका श्रोत साधन, सिप र ज्ञानको पहिचान गर्ने र अन्य संघ संस्था सँगको सम्बन्ध, समन्वय, सहकार्य गरी थप श्रोत साधनको व्यवस्थापन तथा परिचालनका माध्यमबाट कार्यक्रममा दिगोपना ल्याउने ।

याक नेपालले तयार पारेको प्रस्तावना सफल भई प्रोहत्सान पुरुषकार प्राप्त गर्न सफल हुनका साथै यस पुरष्कार परियोजनाको दोस्रो चरण अन्तरगत कार्यान्वयन पुरष्कार परियोजनाका लागि प्रतिस्पर्धा गर्न “जलवायु परिवर्तनका करण जोखिमा रहेका समूदायको समानुकुलन क्षमताको विकास गरी जिवनयापनलाई सहज तुल्याउने” परियोजना निर्माण गरीएको छ ।

परियोजनाको उद्देश्य ः

सिमान्तकृत समुदायका्े जलवायु परिवर्तन समानुकुलन हुने क्षमताको विकास गरी समूदायको जिवन स्तरमा सुधार ल्याउन योगदान पु¥याउने ।

परियोजनाको लग फ्रेम निम्नानुसार रहेको छ

आशातित उपलब्धि (Out Come)

लक्षित समुदायको जलवायु परिवर्तन अनुकुलन योजना तयार र कार्यान्वयन गर्न सक्ने क्षमताको विकास भएको हुनेछ ।
सुचक १— २८ श्रोतव्यक्ति मध्ये १४ श्रोत व्यक्ति (५०% महिला) ले अनुकुलीत योजना तयार पार्न र पुर्नवलोकन गर्न सहजिकरण गर्नेछन् ।
सुचक २— १४ वटा समुदायको सँकटासन्नता विश्लेषण गरी १४ वटै समुदायको अनुकुलीत योजना तयार भएको हुनेछ ।
सुचक ३— १४ वटा अनुकुलित योजना का कृयाकलाप मध्ये कम्तिमा ३० प्रतिशत कृयाकलाप महिला तथा सिमान्तकृत समुदाय सँग सम्बन्धित हुनेछन् ।
सुचक ४— कम्तिमा ६० प्रतिशत लक्षित घरधुरीले अनुकुलीत उपायहरुको अभ्यास गर्नेछन् ।

तत्कालीन उपलब्धी—१.१ (Output)—

निर्णय गर्ने तहमा महिलाको सहभागीता बढेको हुनेछ ।

सूचक ः १ — समूहको निर्णय तहमा ५० प्रतिशत महिलाले मुख्य पद लिएका हुने छन् ।
सूचक ः २ — कुनै पनि तालिम तथा गोष्ठि सञ्चालन गर्दा कम्तीमा ५० प्रतिशत महिला सहभागीताको सुनिश्चिता गर्ने नीतिको प्रवाधान रहेको हुनेछ ।

तत्कालीन उपलब्धी —१.२ (Outcome)

— ३५० जना जलवायु परिवर्तनको जोखिममा रहेका सदस्यको (५०% महिला) जलवायु परिवर्तन, यसको प्रभाव, जोखिम, संकटासन्नता विश्लेषण प्रक्रिया र सरकारको नीति, कार्यक्रम र प्रक्रियाका बारेमा ज्ञान तथा सिप बढेको हुनेछ ।
सूचक ः १ — समूदायले आफ्नो समूदायको संकटासन्नता विश्लेषण गर्ने निर्णय गरेका हुनेछन् ।
२— समूदायले आफ्नो वडा समितिसँग आफ्नो अनुकुलन योजनाका बारेमा जानकारी गराउने छन् र स्थानीय योजनामा समावेश गर्नक लागि पेश गरेका हुनेछन ।

आशातित उपलब्धी १ अन्तरगतका क्रियाकलापहरु

उपलब्धि १ अन्र्तगतका क्रियाकलापहरु ः १) जेसी (GESI) का आधारमा समुह गढन तथा पुर्नगठन,
२) समुहलाई जलवायु परिवर्तन र यसको असर सँकटासन्नता बिश्लेषण र अनुकुलन योजना तयार,
३) अनुगमन प्रतिवेदन तथा केशलेट तयारी सम्बन्धि जानकारी ।

आशातित उपलब्धी २ (Outcome)

स्थानीय सरकारले जलवायु सँग परिवर्तन सँग सम्बन्धित कृयाकलापहरु स्थानिय योजनामा समाबेश गर्नेछन् र समुदायले अनुकुलीत योजना कार्यान्वयनका लागि स्थानिय तश बाट श्रोत तथा प्राविधिक सहयोग प्रप्त गरेका हुनेछन् ।

सुचक १) यस वर्षको वडास्तरीय योजना तर्जुमा बैठकमा १४ वटा समुदायले आफ्नो योजनाहरुलाई (CAPA) लाई पेश गर्नेछन् ।
सुचक २) आफ्नो योजनाहरु कार्यान्वयनका लागि बजेट विनियोजना गर्न समुदाय स्तरका प्रतिनिधिहरुले स्थानिय तहको सरकार सँग वकालत तथा पैरव ीगनेछन् ।
सुचक ३,)समुदायबाट पेश गरेका अनुकुलति योजना मध्ये कम्तिमा ३० प्रतिशत योजनाहरु कार्यान्वयनका लागि स्थानिय तहको सरकारले परिषद बाट पास गर्नेछ,

तत्कालीन उपलब्धी —२.१ (Output)—

स्थानीय सरकारका प्रतिनिधिहरु जलवायु परिवर्तन र अनुकुलनका उपाय बारे जानकार भएका हुनेछन् ।
सुचकः १ — कम्तीमा ५ समूदायले सम्बन्धीत वडा प्रतिनिधिसँग अनुकुलन योजना बारे छलफल बैठकको आयोजना गर्ने छन् ।
२ — कम्तीमा ५०% अनुकुलन सम्बन्धी क्रियाकलापलाई वडा समितिले नगरपालिका स्तरिय योजना तर्जुमा परिषद्मा पेश गर्न सिफरिस गर्ने छन् ।
तत्कालीन उपलब्धी —२.२ (Output)— समूदायले आफ्नो अनुकुलन योजना कार्यन्वयनका लागि विभिन्न सेवा प्रदायक निकायसँग समन्वय गरेका हुनेछन् ।
सुचक ः
१— समूहका सदस्यहरुले श्रोत व्यवस्थापन र प्रविधिक सहयोगका लागि कृषि, पशु, तथा सिंचाई सँग सम्बन्धीत संस्थासँग समन्वय गरी माग पेश गर्ने छन् ।

२ — अनुकुलन योजना कार्यन्वयनका लागि कम्तीमा ३ वटा सम्झौतामा हस्तक्षर गर्ने छन् । आशातित उपलब्धि २ अन्र्तगतका कृयाकलापहरुः
१. स्थानिय तहका प्रतिनिधिहरुलाई (३५ जना) लाई जलवायु परिवर्तनका विषयमा सचेतिकरण गर्ने,
२. १४ वटा अनुकुलन योजनालाई स्थानिय तहका प्रतिनिधि र सेवा प्रदायक निकायका प्रतिनिधि लाई जानकारी गराउने,
३. वाडा स्तरीय योजना तर्जुमा प्रक्रियामा सहभागी हुन उत्प्ररित गर्ने,
४. जलवायु परिवर्तन र अनुकुलन प्रबद्र्धन सम्बन्धि निति निर्माणका लागि स्थानिय तहका –वाडा स्तरका प्रतिनिधि र समुदायका १४ वटा प्रतिनिधि बिच अन्तरक्रिया,
५. समुदाय द्धारा पेश गरेका अनुकुलन योजनाहरुलाई स्थानिय स्तरको योजनामा समाबेश गर्न पैरवि तथा वकालत गर्ने,
६. पानीको बहुआयामिक प्रयोग, व्यवस्थापन बाली प्रणाली सम्बन्धमा प्राविधिक तालिम,
७. अनुकुलन प्रविधि सँग सम्बध् िसामग्रीको सहयोग

आशातित उपलब्धि ३ ः

जलवायु mप्रभावित समुदाय वजा समुहका्े सँस्थागत विकास प्रक्रिया र सँजाल निर्माण भएको हुनेछ,
सुुचक १) कम्तिमा १० वटा समुह सरकारी निकायमा दर्ता हुनेछन् ,
सुचक २) कम्तिमा ५० प्रतिशत दर्ता भएका समुहहरुले् बचत कार्यक्रमको शुरुवात गरी उक्त बचतलाई जिवनयापन सँग सम्बन्धित क्रियाकलापमा प।िचालन गर्नेछन्,
सुचक ३) कम्तिमा ५ वटा समुहका प्रतिनिधिहरुलाई स्थानिय तहकोृ योजना तर्जुमा प्रक्रियामा सहभागी हुन आमन्त्रित गरिनेछन्,
सुचक ४) १४ वटा समुह बिच सँजाल निर्माण भएको हुनेछ,

तत्कालीन उपलब्धी —३

५०% दर्ता भएका समूदायले प्रक्रियालाई निरन्तरता दिने छन र व्यवस्थित अभिलेख राख्ने प्रक्रियाको विकास भएको हुने छ ।
सूचक ः १ — दर्ता भएका समूदायको समूह परिचालन निर्देशिका बनेको हुने छ ।
सूचक ः २ — ५०% दर्ता भएका समूदायले कोष परिचालन निर्देशिका बनाएका हुनेछन ।

उपलब्धी —३.२

समूहका सदस्यले सेवा प्रदायक निकायसँग सम्बन्ध विस्तार भएको हुने छ ।
सूचक —अन्य संस्थाले सहयोग गरेका उपभोक्ता समितिमा यी समूदायका महिलाको सहभागतिा हुनेछ ।

उपलब्धी —३.३

कम्तीमा १ समूह अनुकुलन मैत्री नमूना गाउँमा विकास भएको हनेछ ।
सुचक — १ कम्तीमा ५०% घरधुरीले स्थानीय अनुकुलनका अभ्यासको निरन्तरता दिएको हुनेछ ।
सुचक — २ कम्तीमा २० घरधुरीले थप २ वटा अन्न र दाल बाली, ५ जातिका तरकारी र फलफूललाई आफ्नो खेती प्रणलीमा समावेश गर्ने छन ।

उपलब्धी ३.४

एक समावेशी जलवायु समिति निर्माण भइ परिचालन भएको हनेछ ।
सूचक —१ यो समितिको वडा र नगरपालिकासँगको समन्वय विस्तार गर्ने ।
सूचक —२ आफ्नो योजना पास गराउन यो समूदायले कम्तीमा २ पटक वडा र नगरपालिका स्तरिय पैरवी तथा वकालत गर्ने छन ।

उपलब्धि ३ अन्र्तगतका क्रियाकलापहरु ःः

१. समुह व्यवस्थापन र परिचालन सम्बन्धि अभिमुखिकरण,
२. समुह दर्ता प्रक्रिया सम्बन्धि अभिमुखिकरण र समुह परिचालन निर्देशिका निर्माणमा सहयोग,
३. स्थानिय विउ उत्पादन र भण्डारण सम्बन्धि प्राविधिक तालीम,
४. जलवायु (समुदाय स्तरको) समिति गठन र परिचालन,
५. जलवायू मैत्रि घरबगैचा स्थगापना र यसको विषयमा स्थानिय तहका प्रतिनिधि र सेवा प्रदाययक निकायहरु ीवच अन्तरक्रिया,
६. कार्यक्षेत्र को सयुक्त रुपमा अवलोकन र अनुगमन,
७. नमुना जलवायु मैत्रि समुदायले गरेका क्रियाकलापहरुको प्रकाशन र प्रसारण,
८. जलवायुमैत्रि नमुना समुदायमा बिद्यार्थिहरुको अवलोकन भ्रमण ।